دریافت پایان نامه بررسی بازده تولید علوفه در کشت مخلوط ذرت علوفه‌ای و سویا

قسمتی از متن پایان نامه بررسی راندمان تولید علوفه در کشت مخلوط سویا و ذرت علوفه‌ای

مقدمه:

با نگرش عمیق به تحولات 50 ساله اخیر چنین نتیجه‌گیری می‌شود که به مسأله اکولوژی یعنی رابطه موجودات زنده با محیط توجه نشده و بشر به دخل و تصرفهای بی‌رویه و بیش از حد طبیعی آنرا از حالت اعتدال خارج کرده و بصورت مخاطره‌انگیزی درآورده است.

روند تخریب و بهم خوردن تعادل اکولوژی در حالی ادامه دارد که جمعیت جهان رو به افزایش است و اگر چاره‌ای برای افزایش تولیدات کشاورزی و حفظ  محیط زیست نشود بروز قطعی از واقعیت درونیست، بشر تاکنون تدابیر گوناگونی اتخاذ کرده است و بوسیله بکار بردن تکنولوژی استفاده از ژنتیک، دادن کودهای شیمیایی فراوان، بصورت سموم گیاهی و.‌.. توانسته است بخشی از نیاز موادغذایی را بصورت منطقه‌ای برآورد کند. بنابراین باید بفکر تأمین مواد غذایی بدون آلوده کردن محیط زیست طبیعی بود.

برای نیل به این هدف با الهام گرفتن از طبیعت که خود بهترین راهنماست و همچنین بکار بردن تجربیات پیشینیان و با حداکثر استفاده محیطی از قبیل نور، آب و مواد غذایی روشی اتخاذ کرد که بتوان میزان تولیدات کشاورزی را افزایش داد یکی از راههایی که ما را به این هدف نزدیک می‌سازد کشت گیاهان بصورت مخلوط است.

تاریخچه کشت مخلوط:

اگرچه تاریخ رونی برای زراعت چندکشتی و مخلوط وجود ندارد ولی با توجه به شواهدی که اشاره شد رویش گیاهان بصورت توأم سابقه طولانی داشته و احتمالاً تاریخ آن به نخستین دوره‌هائیکه بشر با کشاورزی آشنا گردیده برمی‌گردد.

کشت گیاهان زراعی به صورت توأم از مناطق استوائی شروع شده ناحیه آمازون و حوضه رودخانه‌های زهکشی منطقه orinoco بعنوان یک مرکز زراعت چندکشتی مرکب از گیاهان غده‌ای و دانه‌ای شناسایی شده است.

همزمان با مهاجرت بشر به نواحی مختلف و ایجاد مستعمرات کشورهای اروپایی در قرون 16 و 17 این نوع زراعت توسعه یافت ذرت از گیاهانی است که تاریخچه کشت آن بصورت مخلوط نسبت به گیاهان دیگر نسبتاً جدید است. در دوران استعمار گیاهانی شامل موز، نیشکر بصورت مخلوط در مزارع کشت می‌شوند.

ترکیب گیاهان در مخلوط بستگی به شرایط محیطی و نوع گیاه دارد، در آمریکای مرکزی مخلوط ذرت و لوبیا و کدو یک الگوی کشت است. که از سالیان دراز رواج داشته است. این نوع مخلوط از حدود نهصد تا هزار و پانصد سال قبل از میلاد مسیح در مکزیک مرسوم بوده و مجموعه لوبیا، ذرت و کدو به اندازه‌ای موفق بوده که غیر از زادگاه خود (مکزیک) در کشورهای دیگر نیز، استقبال روبرو شده است.

تاریخچه کشت مخلوط در ایران:

کشاورزی سنتی ایران بر پایه استفاده از حداکثر عواملی بوده و استفاده از روابط بین گیاهان و مبارزه با آفات و بیماری به کشت مخلوط مبادرت می‌ورزند، به چند مورد زیر اشاره نموده است.

ـ برای تولید نوعی خربزه آن را در میان ریشه‌های خارشتر می‌کاشتند، خارشتر با داشتن ریشه‌های عمیق آبهای تحت‌الارض استفاده کرده و با کمک این رطوبت خربزه نیز سبز می‌شود.

ـ کشاورزان ایرانی معتقدند که بین بعضی از گیاهان رابطه عاطفی خاصی وجود دارد و این گیاهان در جوار یکدیگر محصول بیشتری تولید می‌کنند.

* مثلاً کشت یونجه و جو و یا کشت بذر خیس شده در مزرعه باعث ازدیاد کیفی و کمی هر دو گیاه می‌شود.

در کشاورزی سنتی ایران برای محافظت گیاهان نیز کشت مخلوط انجام می‌دادند گزارش یاوری (1359) کشت نوعی پیاز زیر درختانی مثل سیب و انجیر آنها را از خطر ابتلاء به کرم میوه حفظ می‌کند، بعضی از زارعین معتقدند که کشت پیاز در بین گیاهان زمینی مانع حمله بیماری لکه سیاه به این گیاه می‌شود.

* امروزه چندکشتی در ایران بیشتر در سواحل خزر و خوزستان معمول است، چند کشتی‌ها شامل غلات زمستانه با حبوبات، گوجه‌فرنگی هندوانه، برنج و همچنین کشت حبوبات پائیزه نظیر ذرت و پنبه است.

مزایای کشت مخلوط:

افزایش و بهبود کیفیت در کشت مخلوط:

در کشت مخلوط چون معمولاً از گیاهان و گونه‌های متفاوت استفاده می‌شود اختلافی بین گیاهان از لحاظ ارتفاع، سیستم ریشه‌ای، نیاز به مواد غذایی و استفاده از محیط کشت رقابت کمتری بین آنها مشاهده می‌شود و همین عامل خود باعث استفاده بهینه از مواد غذایی و سایر مایحتاج گیاه شده و باعث رشد و نمو مناسب‌تر گیاه می‌شود، و معمولاً رقابت بین گیاهان متعلق به گونه‌های متفاوت یا رقابت برون گونه‌ای بیشتر است. این حالت در مخلوط ذرت شیرین و خیار و مخلوط سویا و ذرت مشاهده می‌شود.

کنترل بیولوژیکی آفات

اصولاً سیستم کشت مخلوط به دلیل ایجاد یک اکوسیستم زراعی خاص و متنوع باعث کنترل آفات می‌شود گرچه امکان دارد کشت مخلوطی انتخاب شود که هیچ مزیتی بر تک کشتی آنها موجود نباشد ولی این کشت مخلوط می‌تواند باعث دور کردن آفات شده و به عنوان یک روش مبارزه با آفات تلقی گردد و باعث افزایش عملکرد شود.

در کشت مخلوط یک عامل فیزیکی و بیولوژیکی می‌تواند باعث دور کردن آفات شود، مثلاً اگر یک گیاه بلند را با یک گیاه کوتاه کشت کنیم همین امر باعث جلوگیری از سرایت آفاتی نظیر شته‌ها بر روی گیاه میزبان می‌شوند و یا ممکن است یک گیاه غیر میزبان با ترشح موادی با خاصیت حشره‌کشی از بروز آفات در گیاه مجاور جلوگیری نماید، مثلاً در ایالات متحده آمریکا یونجه، ذرت، مورگوم را به عنوان گیاهان منحرف‌کننده آفات در کشت مخلوط نواری با پنبه کشت می‌کنند. و بدین وسیله میزان مصرف سموم دفع آفات کاهش می‌یابد و یا مثلاً اگر غلات به صورت توأم با لوبیا چشم‌بلبلی و بادام‌زمینی در مناطق گرمسیری کشت شود باعث کاهش خسارت و هجوم حرارت ناقل بیماری می‌شود و طبق تحقیقات یک محقق آمریکایی به نام کودکستون در سال 1976 در اوکلاهما اگر پنبه ولورگوم با هم به صورت توأم کشت کنیم عملکرد پنبه 24% افزایش پیدا می‌کند چون لورگوم‌ها برای کرم غوز پنبه میزبان بوده و از جمله بین آفت

حفاظت از باد یا ایجاد بادشکن در کشت مخلوط:

اصولاً اگر در کشت مخلوط از یک گیاه بلند استفاده شود خود این گیاه می‌تواند به عنوان یک بادشکن موقعی عمل نماید و گیاه کوتاهتر را در مقابل باد و سرما و سایر عوامل محیطی محافظت کند.

راک و بن رو در مینوسیتای غربی اثر نوارهای دوردینه ذرت به عنوان بادشکن موقعی در بین 121 ردیف کاشت، سویا به صورت مخلوط موقعی مورد بررسی قرار گرفتند. اگر ردیف‌های سویا به علت سایه‌اندازی ذرت کاهش محصول نشان دادن ولی بقیه ردینهای سویا از لحاظ تعداد برگ و ماده خشک و میزان دانه تولید شده و مقدار سطح فتوسنتز کننده به قدری وضعیت مناسب پیدا کرده بود که اولاً کاهش و افت محصول ردیفهای کناری را جبران نموده و ثانیاً میزان عملکرد سویا در مخلوط نسبت به تک کشتی آن بیشتر بوده است.

تولید یکنواخت علوفه

اگرچه در کشت خالص گاهی میزان تولید علوفه نسبت به مخلوط بیشتر است. ولی گاهی اوقات احتیاج است تا در یک دوره طولانی از سال زراعی در دسترسی باشد لذا اگر انتخاب مخلوط بر یک مبنای صحیح باشد می‌توان گیاهانی بار شود و نمو مختلف و مناسب انتخاب نمود تا در یک دوره طولانی از سال زراعی علوفه لازم برای چرا موجود باشد.

جلوگیری از سرمازدگی گندم توسط گراین:

اصولاً اگر مخلوطهایی استفاده شود که اجزای آن شامل گراس هاوگندم باشد در نتیجه سرمازدگی جلوگیری به عمل آید چون اصولاً گراسها نسبت به سرمازدگی مقاومت بیشتری دارند و در کشت مخلوط گراس و گندم تاج پوشش مانع سرمازدگی گندم‌ها می‌شود به همین دلیل در فصل بهار در مقایسه با گندم‌های خالص رشد رویشی آنها زودتر شروع می‌شود، یخبندان باعث بالا آمدن ریشه گراسها در زمین و ایجاد پارگی می‌شود و چون ریشه گندم در نتیجه یخبندان جایی نمی‌شود مخلوط آن باعث کاهش خارت خواهد شد.

تحقیقات به عمل آمده در مورد کشت مخلوط سویا و ذرت علوفه‌ای

هربرت و همکاران (1984) کشت مخلوط ردیفی ذرت علوفه‌ای با سویا را مطالعه نموده و مشاهده نمودند که عملکرد علوفه ذرت در ترکیب سویا افزایش می‌یابد اما عملکرد سویا کاهش یافت، چون کاهش عملکرد سویا با افزایش عملکرد ذرت جبران گردید عملکرد ذرت در کشت مخلوط نسبت به تک کشتی 21 الی 53 درصد افزایش نشان داد.(55) برگرفته شده از پایان‌نامه کارشناسی ارشد مهندس بابک پارسایی (1380 مهرماه) 1984 Herbert آریا وسائینی (1989) با مطالعه اثر شکل هندسی کاشت بر روی کشت مخلوط ذرت و سویا تحت شرایط دیم اظهار داشتند که شکل هندسی کاشت به طور معنی‌داری بر میزان محصول سیستمهای کشت مخلوط این دو گیاه اثر داشته است.

بالاترین میزان عملکرد ذرت و سویا و حداکثر LER نسبت به کاشت 50:50 ذرت به سویا بدست آمد.(42)

(1989) Alter. And R.P Saini

هبیچ و همکاران با بررسی تراکم‌های مختلف در کشت مخلوط ذرت و سویا نشان داد که عملکرد ذرت تحت تأثیر تراکم کم نمی‌باشد اما به ازای هر واحد افزایش در تراکم ذرت کاهش عملکردی بین 20 تا 35 درصد در دو رقم سویای مورد آزمایش مشاهده گردید، مقدار LER از 1/1 تا 4/1 را در ترکیب ذرت با دو رقم مورد آزمایش سویا متغییر بود در حالیکه مقدار ATER بین 8/0 تا 9/0 بود.

(Hebsch. CK.F Tetiokayho)

تأثیر کود ازت در کشت مخلوط سویا و ذرت علوفه‌ای

نتایج حاصله از تأثیر ازت بر روی عملکرد ذرت در مخلوط ذرت و سویا بدست آمده به وسیله کلمنت و همکاران (89-1988) در کانادا، خانزاد و سعید احمد (84-1983) در پاکستان، پال و همکاران (1985) در نیجریه و انورمان (76-1974) در فیلیپین و اونگو (1990) در یونان مشابه است.

زیرا نتایج این تحقیقات نیز نشان داد که افزایش میزان ازت تا یک اندازه مشخص سبب افزایش مقدار عملکرد ذرت در مخلوط ذرت و سویا می‌گردد.

طبق آزمایش انورمان (76-1974) در فیلیپین نیز افزایش ازت در کشت مخلوط سویا و ذرت باعث افزایش وزن هزار دانه ذرت گردیده است.

وزن هزاردانه سویا در آزمایشات آقای محسن نبوی (1375) در دانشکده کرج در زراعت مخلوط سویا و ذرت انجام گرفت، حاکی از آن است که فاکتور ازت، الگوهای کاشت و اثر متقابل بر وزن هزاردانه تأثیری ندارد.

عملکرد ماده خشک سویا:

طبق اطلاعات بدست آمده در جدول تجزیه واریانس، الگوهای کشت مخلوط نیز در سطح 5% معنی‌دار هستند و بر میزان ماده خشک سویا مؤثر بوده است.

مقایسه میانگین سطوح ازت به طریق دانکن نیز نشان می‌دهد که بیشترین میانگین ماده تولیدی خشک سویا موثر بوده‌اند که در هر مترمربع 200 کیلوگرم ازت بیشترین مقدار ماده خشک سویا بوده است.

طبق تحقیق و نگارش سید محسن نبوی کلات در بهار 1375 در تأثیر سطوح مختلف کود ازت در زراعت مخلوط ذرت و سویا در دانشکده کشاورزی کرج انجام داد نتایج زیر حاصل گردید.

برداشت ذرت در تاریخ 25/6/1375 و سویا در تاریخ 1/7/1374 (136 روز پس از کاشت) انجام شد در کشت مخلوط و خالص حدود 2 متر باقی مانده هر خط با درنظر گرفتن 5/0 متر حاشیه جمعاً 5/1 مترمربع برداشت گردید.

در این مرحله نیز پس از توزین وزن تر گیاهان در کل سطح برداشت شده نمونه‌هایی جهت تعیین وزن خشک و سطح برگ انتخاب گردیدند علاوه بر این از هر کرت کشت خالص 5 گیاه و از هر کرت مخلوط تعدادی 10 بوته جهت اندازه‌گیری اجزاء عملکرد انتخاب شد.

مقدار عملکرد دانه سویا براساس رطوبت 13 درصد محاسبه و در تجزیه‌های آماری مورد استفاده قرار گرفت، همچنین مقدار عملکرد دانه ذرت با رطوبت 14 درصد با استفاده از فرمول محاسبه گردید (رطوبت دانه‌ها در زمان توزین بوسیله دستگاه رطوبت‌سنج تعیین گردید)

عملکرد ذرت

نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه حاکی از آن است که اثر علل ازت بر عملکرد دانه در سطح احتمال 01/0 معنی‌دار است ولی عامل B (الگوی کشت) و اثر متقابل A و B تأثیر معنی‌داری بر عملکرد نداشته است.

چون در این آزمایش سطوح عامل A (ازت) بطور یکسان تغییر یافته و SS عامل A با استفاده از ضرایب چندجمله‌ای متعامد به اجزاء خطی، درجه دوم و درجه سوم تفکیک گردید، F محاسبه شده نشان می‌دهد که جزء خطی در سطح احتمال 01/0 معنی‌داری است و افزایش عملکرد بطور معنی‌داری با افزایش مقدار ازت رابطه خطی دارد و زیاد شدن عملکرد برای هر مقدار افزایش کود بتدریج کمتر می‌شود و ثابت نیست.

جهت اطمینان بیشتر مقایسه میانگین‌ها به روش آزمون چند دامنه‌ای دانکن نیز صورت گرفت نتایج حاصل از مقایسه میانگین‌ها نشان می‌دهد که بیشترین میزان عملکرد در سطح N2 (200 کیلوگرم ازت در هکتار) حاصل شد. و این سطح با سطوح N0 و N1 تفاوت معنی‌داری دارد ولی با سطح N3 (300 کیلوگرم در هکتار) تفاوتی نشان نمی‌دهد. بنابراین افزایش میزان کود ازته به بیش از kg200 باعث افزایش عملکرد دانه در کشت مخلوط سویا و ذرت نگردیده است.

اثر میزان ازت تولیدی توسط سویا در کشت مخلوط سویا و ذرت علوفه‌ای

میزان جذب خالص (NAR)

عبارتند از مقدار ماده خشک تولیدی در واحد سطح برگ و در واحد زمان در حقیقت سرعت جذب خالص تخمینی است از راندمان برگها در یک گیاه و یا در یک جامعه گیاهی و زمانی بیشترین مقدار را دارد که تمام برگها در معرض نور کامل خورشید قرار دارند.

بیشترین مقدار NAR ذرت در حدود 1 گرم بر هر مترمربع سطح برگ بر درجه روز رشد مربوط به سطح 300 کیلوگرم ازت در مخلوط 50% از هر گیاه می‌باشد.

و بیشترین مقدار NAR سویا نیز به میزان 1 گرم بر مترمربع بر درجه روز رشد در سطح kg300 ازت حاصل شده است. که این میزان کمی بیشتر از سرعت جذب خالص ذرت در همین سطح می‌باشد.

عملکرد ماده خشک ذرت:

نتایج آزمایش حاکی از آن است که میزان ازتی که سویا در کشت مخلوط ذرت و سویا تولید می‌کند این است که با تجمع ازت در خاک و رسیدن آن به ذرت میزان ماده خشک در گیاه افزایش یافته.

مقایسه میانگین ازت به روش دانکن نیز نشان می‌دهد که بیشترین مقدار ماده خشک تولیدی در هر مترمربع به ترتیب با سطح 8/0 تا 1 کیلوگرم ازت تولیدی توسط سویا می‌باشد که این سطح با سطوح 1/0 تا صفر تفاوت معنی‌داری را در سطح احتمال 5% نشان می‌دهد.

سرعت رشد نسبی: (RGR)

سرعت رشد نسبی مقدار وزن خشک اضافه شده را نسبت به وزن اولیه گیاه با توجه به درجه حرارتی بیان می‌کند.

میزان رشد نسبی سویا در کشت مخلوط در اوایل رشد بالا بوده و بتدریج همراه با رشد گیاه و بدلیل سایه‌اندازی و همچنین کاهش سلولهای ترسیمی نسبت به سلولهای بالغ روند نزولی نشان می‌دهد و کاهش مقدار RGR حالت خطی دارد.

سرعت رشد نسبی بسته به تغییرات وضعیت فتوسنتز و تنفس گیاه تغییر می‌یابد و به همین دلیل با گذشت زمان و در نتیجه رشد گیاه و افزایش مقدار تنفس در اواخر فصل رشد منفی می‌گردد بطوریکه در این آزمایش مقدار آن پس از حدود 1500 درجه رشد برای هر دو گیاه ذرت و سویا منفی گردیده است.

بالاترین مقدار RGR ذرت در سطح 1 کیلوگرم ازت تولیدی سویا در کشت مخلوط سویا و ذرت 001/0 گرم بر مترمربع بر GDD و مربوط به آرایش کشت 65 می‌باشد.

و بالاترین مقدار RGR سویا نیز در سطح 1 کیلوگرم ازت حدود 009/0 گرم برمتر مربع به درج روز رشد در کشت مخلوط سویا و ذرت است.

این آزمایشات در زمین دانشکده کشاورزی کرج در سال 1375 توسط مهندس نبوی انجام گرفته است.