دریافت پایان نامه زندگینامه دکتر قیصر امین پور و تحوّلات اجتماعی در سه دهه ی شعر او

شامل 470 صفحه
فرمت word
حجم فایل 1.7MB
شناسه محصول: 902

قیمت دانلود فایل: 21.000 تومان

قسمتی از متن پایان نامه زندگی دکتر قیصر امین پور و تحوّلات اجتماعی در سه دهه ی شعر او

چکیده

این مجموعه شامل مطالبی پیرامون زندگی دکتر قیصر امین پور و تحوّلات اجتماعی در سه دهه ی شعر ایشان (1364-1357) ، (1375-1364) ، (1385-1380) مورد بحث و برّرسی قرار گرفته است هدف از این تحقیق : شناخت افکار ایدئولوژیکی شاعر ، آشنایی با تعهّدات اخلاقی و اجتماعی ، مردم گرایی و انسان گرایی شاعر ، احتراز شاعر از گروه ها و دسته های دوره ای شناخت ، شخصیّت علمی و آکادمیک ایشان به عنوان استاد دانشگاه و نگاهی به بُعد روان شناسی شاعر در سرودن هر اثر می باشد .

روش تحقیق برای رسیدن به هدف مورد نظر ، گردآوری فیش ، مطالعات کتابخانه ای و کاربرد اینترنت همراه با روش توصیف و کاربرد می باشد .

طبق تحقیقات انجام شده قیصر شاعری هم درد است که از میان توده ی مردم ظهور می کند امّا هیچگاه توده ای نمی شود . قدرت اعتراض و شکایت شاعر و شیوه ی روایی گری او در رساندن اخبار جنگ شایسته ی تحسین است .

او خود فرزند جنگ بود و تنها دیده ها را می سُرود نه شنیده ها را .

او از ابتدا شاعر انقلاب و دفاع مقدّس بود و در میانه ی عمر تبدیل به شاعری از جنس مردم گشت و سرانجام به دنبال خویشتن خویش می گشت تا نیمه ی پنهای خویش را کشف و جوابی برای سؤال های فلسفی خویش بیاید و سرانجام از دور ، دستی بر آتش رساند و عارفی عاشق گونه در لباس عرفانی ظاهر شد . او بی تفاوت بود ، بی تفاوت به زر و زور ، بی تفاوت به ریاکاری و نمایش مردم و بی تفاوت به خودش. آن زمان که خود را شناخت خود را به خدایش باخت و با هجرت از این دنیا ساخت .

مقدّمه

به نام آن خدائی که شعور را در وجود انسان نهاد تا گوهر شعر را بیابد و آویزه ی وجود خویش نماید . هر آینه شعر و شاعری در میان جوامع مختلف مایه ی آرامش روح و روان است تا آنجا که شعرا را دنباله رو انبیاء معرّفی نموده اند .

اینک نیز با استعانت از خداوند متعال ، دستی از آستین بیرون آورده و گذری بر کوچه های شعر معاصر زده ایم ، کوچه هایی که چندی است با آب و جاروی احساسات و عواطف آراستگی خاصّی پیدا کرده است .

یکی از آراستگان ادبیّات معاصر دکتر قیصر امین پور است که سرآمد شاعران معاصر و نماینده ی ادبیّات دفاع مقدّس است در این کتاب سعی بر این است طبق ضرورت، چشم اندازی بر زیبایی شناسی ، روان شناسی ، جنبه های اخلاقی و اجتماعی شعر داشته باشیم تا پاسخی باشد برای نیازمندان شعر و ادب تا طَرفی بربندند و در راه نمانند .

طرحنامه ی تحقیق

الف ) اهمیّت تحقیق

تحقیقات انجام شده درباره ی دکتر قیصر امین پور آن اندازه حائز اهمیّت است که در ثبت وقایع اجتماعی و تاریخی سهم بزرگی را بر عهده می گیرد و تعهّدات شاعر را در موارد اشعار دفاع مقدّس و اشعار آیینی به اثبات می رساند و کمکی است برای دانش جویانی که در رشته ادبیّات به تدریس مشغولند تا شاید فضای سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی شاعر را بهتر درک کرده ودانش آموزان نیز با این شاعر شهیر که کم و بیش در کتب دبیرستانی معرّفی می شود آشنایی لازم را پیدا نمایند و به درک بیشتر مضامین و محتوای شعری این شاعر پی ببرند .

ب ) هدف از تحقیق

شعر و ادبیّات از دیرباز در ممالک شرقی از اهمیّت والایی برخوردار بوده است امّآ آن شاعری ماندگار است که افکار والایی داشته باشد و برای دفاع از میهن و آرمان های اسلامی ، مایه گذاشته باشد . برخلاف اعتقادات گروهی از روشنفکران که قیصر را جزو گروههای خاصّی معرّفی کرده بودند ، با این تحقیق گرد و غبار این اتّهامات از دامن این شاعر پاک می گردد و مردمی تر نمود پیدا می کند .

زیرا او هم شاعر کودکان و نوجوانان است ، هم شاعر ولایی و آیینی و هم شاعر جبهه و جنگ بنابراین یکی از ماندگارترین چهره های شعر و ادبیّات معاصر می باشد .

 ج ) روش شناسی تحقیق :

روش تحقیق بر اساس : گردآوری فیش های اطّلاعاتی از منابع و مآخذ ، مجلّات علمی استفاده از کتابخانه ها ، کمک از اینترنت و بانک های اطّلاعاتی و درآخر روش توصیفی و کاربردی می باشد .

د ) پیشینه ی تحقیق :

تا آن جا که اطّلاعات و معلومات من اجازه می دهد این مقوله با کم و کیف و شیوه های خاصّی که در پیش گرفته شده است سابقه ندارد . هر چند مقاله های مختلفی درست بعد از درگذشت مرحوم قیصر امین پور ارائه شد امّا هر یک به بُعدی از ابعاد شخصیّتی ، افکاری ، محتوایی و فرمالیستی شعر او پرداخته بودند و همین اواخر دانشجوی مصری ، خانم امیره عبدالحکیم مصطفی ، عنوان پایان نامه ی خود را « جمالیّات الاداء الغوی فی شعر قیصر امین پور » و ترجمه المجموعه الشعریه ( یا نگاهی به گل ها همه آفتاب گردانند ) انتخاب کرده است که در دانشگاه منوفیه مصر مراحل پایانی تدوین را می گذراند .

در ضمن رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مصر اخیراً در حال تمهید مقدّمات سفر علمی برای نویسنده ی این پایان نامه به ایران بودند تا از نزدیک با شخصیّت ادبی این شاعر گرانمایه و آثار ادبی او آشنا شود و بر غنای علمی رساله اش بیفزاید امّا متأسّفانه با در گذشت دکتر قیصر امین پور ، این نویسنده باید در آثار گرانقدر ایشان تفحّص نماید .

یکی دیگر از پژوهندگان این موضوع دانشجویی به نام شایسته دستخط گشتی می باشد که بر روی عنوان «اصالت زیبایی شناسی در اشعار قیصر» در مهر ماه 1383 کار کرده است امّا تا کنون بر روی جنبه های مختلف این شاعر تحقیقی صورت نگرفته است .

Abstract

This onthology consists some topics about Dr.Gheisar aminpur’s life and social transitions in three decades of his poem (1357-1364)(364-1375)(1380-1385) , which these topics are disscused here , the object of this research includes : recognizing poet’s ideological thougths , familianty with social and moral obligations , poet’s phil on thropism , poct’s avoidance from periodic groups and assemblages of knowledge , his scientific and academic personality as a professor and cast a glance to poet’s psychology dimention .

The method of research in order to attaining this specific object is index collecting , library studies and internet application with discription and application method . According to accomplished researches , Gheisar is a sympathetic poet who appears out of the mass of people , but never becomes mass . poet’s complaint and objection power and his norrating mode him admirable in the field of prouiding war news . he himself was chid of war and only composeed what he had seen not what he had heard .

at first he was a poet of revolvtion and holy defence , at the middle of his age he became apoet of man kind and finally wos seorching his self to discover his hidden half and find an answer to his philosophical questions and at last from a far reuched a hand on five and a lover like genostic appeared in genostic wear he was indiffrent , indiffrent toward gold and power , indiffrent toword hypocrisy and people’s show and indiffrent to himself . when he knew himself , lost himself to his god and compromised with departure from this world .

فهرست

مقدّمه — 1
اهمیّت تحقیق — 2
اهداف تحقیق — 2
روش تحقیق — 3
پیشینه ی تحقیق — 3
فصل اوّل : تعریف نقد
1-1 نقد چیست ؟ — 4
2-1 نقد ادبی — 7
3-1 نقد ادبی ایران و جهان — 9
پی نوشت های فصل اوّل — 19
فصل دوّم : معرّفی قیصر امین پور
1-2 زندگی نامه ی قیصر امین پور — 20
2-2 دوره ی اوّل شاعری قیصر ( دهه ی اوّل ) — 23
3-2 دوره ی دوّم شاعری قیصر ( دهه ی دوّم ) — 45
4-2 دوران سوّم شاعری قیصر ( دهه ی سوّم ) — 53
5-2 دوران کمال شاعر — 59
6-2 اوضاع سیاسی و اجتماعی در دهه ی اوّل — 66
7-2 تأثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی بر ادبیّات — 70
8-2 شعر مقاومت و ویژگی های آن — 74
9-2 قیصر و شعر مقاومت — 81
10-2شعر آیینی و ویژگی های آن — 87
11-2 قیصر و شعر آیینی — 91
12-2 تحوّل در شعر قیصر — 98
13-2 تحوّل در قالب و فرم ( فضای بیرونی شعر ) — 103
14-2 تحوّل در محتوا و مضمون ( فضای درونی شهر ) — 112
پی نوشت های فصل دوّم — 123
فصل سوّم : ویژگی های سبکی شاعر
1-3 لغات و ترکیبات — 124
2-3 کنایه ها و اصلاحات عامیانه در شعر — 182
3-3 طنزهای با محتوا — 199
4-3 گوناگونی موضوعات — 210
5-3 مضمون بکر — 273
6-3 وزن ریتمیک در شعر — 279
7-3 استفاده از قالب های مُدرن — 283
8-3 استفاده از آیات و روایات — 290
9-3 نحوه ی نگرش — 299
10-3 نوستالوژی در شعر قیصر — 306
11-3 اگزیستانسیالیستی دینی در شعر قیصر — 315
12-3 عینیّت و ذهنیّت در شعر قیصر — 322
پی نوشت های فصل سوّم — 328
فصل چهارم : صور خیال در شعر قیصر
1-4 استعاره و تشبیه در شعر قیصر — 329
2-4 تکرار در شعر قیصر — 338
3-4 تکرار در مجموعه ی تنفّس صبح و در کوچه آفتاب — 338
4-4 تکرار در مجموعه ی آینه های ناگهان — 342
5-4 تکرار در مجموعه ی گلهای — 353
6-4- تکرار در مجموعه ی دستور زبان عشق — 358
7-4 تکرار آوایی در شعر قیصر — 361
8-4 ایهام و لکنت آرایی ایهام در شعر قیصر — 379
9-4 تضمین در شعر قیصر — 389
10-4 عنصر رنگ آمیزی در شعر قیصر — 397
پی نوشت های فصل چهارم — 418
فصل پنجم : مقایسه ی شعر قیصر با سهراب
1-5 سهراب سپهری — 419
2-5 اختلاف اساسی در محتوای شعر قیصر و سهراب — 426
3-5 اشتراک اساسی در محتوای شعر قیصر و سهراب — 437
4-5 مقایسه ی کاربرد وزن در اشعار سهراب و قیصر — 441
5- 5 مشترکات در حوزه ی زبان قیصر و سهراب — 449
6-5 اشتراک مضامین در اشعار قیصر و معاصرانش — 453
پی نوشت های فصل پنجم — 464
نتیجه گیری — 465
فهرست منابع — 466
فهرست مقاله ها — 468
پیوست ها
چکیده ی انگلیسی پایان نامه

منابع

فهرست منابع
1- اکبری ، چاووش ، انتشارات زوّار ، 1382 .
2- اکبرپور ، حمید ، نوآوری و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت ، روزنامه ی حیات ، 1387 .
3- افلاطون ، دوره ی آثار ، جلد 1 ، ص 17 .
4- ابن قتیبه ی ادیب ، الشّعر و الشّعرا ، مقدمه ی کتاب .
5- امیر قاسم خانی ، پریسا ،زندگی سهراب سپهری ، انتشارات شرکت توسعه کتابخانه های ایران ، 1385 .
6- امین پور ، قیصر ، آینه های ناگهان ، انتشارات افق ، 1372 .
7- امین پور ، قیصر ، تنفّس صبح ، انتشارات سروش ، تهران ، 1379 .
8- امین پور ، قیصر ، در کوچه آفتاب ، انتشارات سروش ، 1363 .
9- امین پور ، قیصر ، گلها همه آفتاب گردانند ، انتشارات مروارید ، 1386 .
10-امین پور ، قیصر ، دستور زبان عشق ، انتشارات مروارید ، 1385 .
11- امین پور ، قیصر ، به قول پرستو ، انتشارات افق ، تهران ، 1386 .
12- پابلونرودا ، آینه ، ص 17 .
13- ترنج ، تیمور ، خاک و خون و حماسه ، ص 32 .
14- ترمذی ، شهاب الدّین ، دیوان اشعار .
15- توکّلی ، حمید ، رنگ در تصویر سینمایی ، 1371 .
16- دکتر خانلری ، پرویز ، وزن شعر فارسی .
17- زرّین کوب ، عبد الحسین ، ترجمه ی رساله ی فن شعر ، 1369 .
18- سپهری ، سهراب ، هشت کتاب ، انتشارات طهوری ، 1385 .
19- سپهری ، سهراب ، اتاق آبی ، انتشارات سروش ، 1371 .
20- شفیعی کدکنی ، محمّد رضا ، صور خیال در شعر فارسی ، انتشارات نگاه ، 1377 .
21- شمیسا ، سیروس ، انواع ادبی ، انتشارات فردوس ، 1383 .
22- شمیسا ، سیروس ، نقدی بر شعر سهراب سپهری ، 1370 .
23- شمس لنگرودی ، تاریخ تحلیل شعر نو ، نشر مرکز ، 1370 .
24- دکتر صادقیان ، محمّد علی ، زیور سخن در بدیع فارسی ، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران ، 1379 .
25- عبدالملکیان ، محمّد رضا ، یادنامه ی سلمان هراتی ، انتشارات اشجع ، 1383 .
26- علی اکبرزاده ، مهدی ، رنگ و تربیّت ، انتشارات میشا ، 1378 .
27- قاسم زاده ، سیّد علی ، روانشناسی رنگ در شعر سهراب .
28- کارکیا ، فرزانه ، رنگ و نوآوری ، انتشارات تهران ، 1375 .
29- لوشر ، ماکس ، روانشناسی رنگ ها ، انتشارات دُرسا ، 1386 .
30- ویلز ، پاولین ، رنگ درمانی ، مترجم مرجان فرجی ، انتشارات دُرسا ، 1375 .
31- یوشیج ، نیما ، نامه های نیما .

فهرست مقاله ها
1- امینی ، اسماعیل ، اعجاز ما همین است ، ماهنامه ی الفبا ، شماره ی 20 ، مهر و آبان ، 1386 .
2- باقری ، ساعد ، کمال یافته و راهگشاترین شعر ، مجله ی شعر ، ویژه نامه ی قیصر .
3- پور نامداریان ، تقی ، اکنون صندلی او خالی است ، ماهنامه ی الفبا ، شماره ی 20 .
4- پویان ، مجید ، چون پر پروانه ، مجله شعر ، ویژه نامه .
5- تقی زاده ، صفدر ، عزیمتی که ناگزیر بود ، ماهنامه ی الفبا ، شماره ی 20 .
6- حسینی ، سیّد حسین ، نزدیکترین شعر نزدیکترین شاعر ، مجله ی شعر ، ص 20 .
7- روزبه ، محّمد رضا ، همزاد آب و آیینه ، ماهنامه ی الفبا ، شماره ی 20 .
8- سنجری ، محمود ، فلسفه ی سادّه ، مجله ی شعر ، ویژه نامه .
9- سنگری ، محمّد رضا ، کاشف فروتن اندیشه و مضمون ، مجلّه ی شعر ، شماره ی 20 .
10-شکار سری ، حمید رضا ، دغدغه ی بی تخفیف ، ماهنامه ی ادبی الفبا ، شماره ی 20 .
11- شکار سری ، حمید رضا ، شعر اندیشه و تکنیک ، مجله ی شعر ، ویژه نامه .
12- صالحی ، جواد ، آینه ها همه آفتاب گردانند ، مجله ی شعر ، ویژه نامه .
13- کاظمی ، محمّد کاظم ، شعر در فرآیند کنش شاعر و واکنش مخاطب ، مجلّه ی شعر .
14- کاظمی ، محمّد کاظم ، پرنده در پنجره ، مجله ی شعر ، ویژه نامه .
15- کاکائی ، عبدالجبار ، مسیح زیر نام قیصر ، مجله ی شعر ، ویژه نامه .
16- مجاهدی ، محمّد علی ، سیری در گشایش شعر آیینی ، 1386 .
17- محقق ، جواد ، نخستین گفتگو ، مجلّه ی شعر .
18- مردانی نوکنده ، محمّد حسین ، کیهان فرهنگی ، دی ماه 1381 .
19- نظافت یزدی ، مجید ، شعر بی دروغ شعر بی نقاب ، مجله ی شعر ، ویژه نامه .
20 – یاسمی ، بهروز ، صبح بی تو رنگ بعدازظهر یک آدینه دارد ، مجله ی شعر .
21- یوسف نیا ، سعید ، دستی به سوی نور ، مجله ي شعر ويژه نامه .

 1-2- زندگی نامه ی قیصر امین پور

قیصر امین پور متولّد دوّم اردیبهشت 1338 دزفول است . وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در گتوند و دزفول به پایان برد و سپس به تهران آمد و دکترای خود را در رشته زبان و ادبیّات فارسی از دانشگاه تهران در سال 1376 اخذ کرد . وی فعالیّت هنری خود را از حوزه ی اندیشه و هنر اسلامی در سال 1358 آغاز کرد .

در سال 1367 سر دبیر مجلّه ی سروش نوجوان شد و از همین سال تا کنون در دانشگاه الزّهرا و دانشگاه تهران به تدریس اشتغال دارد .

در سال 1382 به عنوان عضو فرهنگستان ادب و زبان فارسی انتخاب شد .

اولین مجموعه شعرش را با عنوان « تنفّس صبح » که بخش عمده ی آن غزل بود و حدود بیست قطعه شعر آزاد ، از سوی انتشارات حوزه ی هنری در سال 63 منتشر کرد و در همین سال دوّمین مجموعه ی شعرش با عنوان « در کوچه آفتاب » را در قطع پالتویی توسط انتشارات حوزه هنری وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی به بازار فرستاد .

در سال 1365 « منظومه ظهر روز دهم » توسط انتشارات برگ وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به بازار می آید که شاعر در این منظومه 28 صفحه ای ظهر عاشورا ، غوغای کربلا و تنهایی عشق را به عنوان جوهره سروده بلندش در نظر می گیرد .

سال 69 برگزیده دو دفتر تنفّس صبح و در کوچه آفتاب با عنوان « گزیده دو دفتر شعر » از سوی انتشارات سروش از وی منتشر می شود .

– « آینه های ناگهان » تحوّل کیفی و کمّی امین پور را بازتاب می دهد . در این مرحله امین پور به درک روشن تری از شعر و ادبیات می رسد .

در اوّلین گام ، انتشارات مروارید ، گزینه اشعار او را در کنار گزینه اشعار شاملو ، فروغ ، نیما ، به دست چاپ می سپارد که در سال 78 به بازار می آید .

– « گل ها همه آفتاب گردانند » جدیدترین کتاب امین پور نیز در سال 81 از سوی انتشارات مروارید منتشر شد که به چاپ های متعدد رسیده و با استقبال خوبی روبرو شد .

در سال 1382 علی رغم تمایلش از سردبیری سروش نوجوان استعفا داد و ضمن عضویت در فرهنگستان زبان و ادبیّات فارسی ، در دانشگاه تهران و الزّهرا تدریس می کرد و به کارهای پژوهشی مشغول بود .

ویژگی سخن قیصر امین پور پیش از آن که به عنوان شاعر دفاع مقدّس و کودک و نوجوان به شمار آید در جامعه ی ادبی امروز به خاطر ویژگی های شعری اش شناخته شده است و شعرهای عمومی اش بیشتر از شعرهای کودکانه و نوجوانانه اش بر سر زبان هاست .

وی در سال 1376 با دفاع از رساله ی خود با عنوان « سنّت و نوآوری در شعر معاصر » با راهنمایی استاد خود شفیعی کدکنی موفّق به اخذ مدرک دکترا از دانشگاه گردید .

وی درباره ی این اثر می گوید : « پیشنهاد بررسی درباره ی این موضوع از طرف استاد ارجمند دکتر شفیعی کدکنی بود و من از میان موضوعات مختلف ، این موضوع را به ضرورت بحث سنّت و نوآوری ، برای پایان نامه دکتری برگزیدم . »

« دستور زبان عشق » آخرین دفتر شعر او بود که تابستان امسال منتشر شد و مورد استقبال بسیاری از منتقدان قرار گرفته بود .

شنیده ها حاکی از آن است که امین پور ، بر اثر تصادفی که در سال 1378 در راه شمال صورت گرفته بود ، همواره از بیماری های مختلف رنج می برد و در این تصادف کلیه های خویش را از دست داده بود و پس از چندین بار عمل جرّاحی و دیالیزم سرانجام در آبان ماه سال 1386 دار فانی را وداع گفت روحش شاد و جایگاهش آباد باد .

او شاعری بزرگ و مردمی بود ، این سخن را شاعران بزرگ و مردمی که از آخرین کتاب او استقبال کرده اند گواهی می دهند . و با گذشت کمتر از سه ماه از انتشارش کتابش ، دوبار چاپ شده است و باید برای بار سوّم چاپ شود . او یکی از بهترین استادان ادبیات فارسی بود .

این بار استادان بزرگ و فرهیخته می گویند: :همه  ی دانشجویان در سوگ او می گریستند و عزادار بودند . او پیش از آنکه شاعر و استاد باشد . انسانی بزرگ و شخصیتی وارسته و کریم و مهربان بود .

گاه شمار زندگی و آثار قیصر امین پور :

1338 – تولّد در گتوند خوزستان ، دوّم اردیبهشت ماه .

44-1343- تحصیل در مکتب خانه .

49-1345- تحصیلات ابتدایی در گتوند .

57-1350- تحصیلات دوره ی راهنمایی و دبیرستان در دزفول .

1357- پذیرفته شدن در رشته ی دامپزشکی دانشگاه تهران .

1358- همکاری در شکل گیری حوزه اندیشه و هنر اسلامی .

71-1360- دبیری شعر هفته نامه سروش .

62-1360- تدریس در مدرسه ی راهنمایی .

1363- انتشار کتاب های تنفّس صبح و در کوچه آفتاب .

1363- تغییر رشته به ادبیات فارسی دانشگاه تهران .

1365- انتشار طوفان در پرانتز ( نثر ادبی ) – منظومه ی ظهر روز دهم ( نوجوانان ) .

1366- بیرون آمدن از حوزه ی هنری ، آغاز دوره کارشناسی ارشد ادبیّات .

1367- سر دبیری ماهنامه ی ادبی – هنری سروش نوجوان و آغاز تدریس در دانشگاه الزّهرا .

1368- انتشار چشم مثل رود ( برای نوجوانان ) – جایزه ی نیمایوشیج ( مرغ آمینِ بلورین ) همکاری در تشکیل دفتر شعر جوان .

1369- آغاز دوره دکترای ادبیات فارسی .

1370- انتشار بی بال پریدن ( نثر ادبی برای نوجوانان ) .

1372- انتشار آینه های ناگهان .

1375- انتشار به قول پرستو ( برای نوجوانان ) .

1376- دفاع از رساله ی پایان نامه ی دکترا با عنوان « سنّت و نوآوری در شعر معاصر » .

1378- انتشار گزینه ی اشعار .

1380- انتشار گلها همه آفتاب گردانند .

1382- برگزیده شدن به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی .

1383- انتشار سنّت و نوآوری در شعر معاصر .

1385- انتشار شعر و کودکی .

1386- انتشار دستور زبان عشق .

2-2- دوره ی اوّل شاعری قیصر ( دهه ی اوّل )

پدیده ی جنگ هشت ساله در طول دو سه دهه ی اخیر ، بزرگترین رویداد تاریخی کشور ما به حساب می آید . این جنگ با جوهره ای تدافعی ، معنوی و آزادی خواهانه تأثیرات شگفت انگیزی بر جوانب گوناگون زندگی اجتماعی ، سیاسی ، مذهبی ، فرهنگی ، ادبی و حتّی شخصی مردمان این مرز و بوم بر جای نهاد . با حادث شدن این رخداد پر تلاطم و دردانگیز ، نویسندگان ادبیات داستانی جنگ ، در ثبت و درج هنری آن چشم به راه تاریخ نویسان و ادیبان رسمی ننشستند و از همان روزهای آغازین جنگ ، که فضایی سرشار از شور ، التهاب و تب آلودگی بر آن حاکم بود ، تا واپسین لحظه های نبرد و حتّی تا هم اکنون ، که تفاوت های فراوانی در نحوه نگاه و نگرش هنرمندان و مردم نسبت به جنگ ایجاد شده ، دست از تلاش و نوشتن بر نداشته اند تا بتوانند هم ریشه و هویّت تاریخی این ملّت را به هنگام وزش تندبادهای حادثه های هول انگیز ، استوار و ماندگار کنند و هم راه نوینی در برابر دیدگان نسل های نو به نو آینده بگشایند و مرزهای رهایی درستکاری را به آنان نشان بدهند .

حوادث عظیم و رویدادهای تکان دهنده ای که زندگی و تاریخ یک ملّت را متأثّر و دگرگون می کند ،         بی تردید ، فرهنگ ، هنر ، ادبیّات و حتّی بینش ها و نگرش های مردم آن کشور را در ابعادی وسیع دچار تطوّر و تحوّل می گرداند .

دفاع هشت ساله ی اعتقادی و یک پارچه مردم دلاور این سرزمین حادثه خیز نیز یک جریان گسترده و نیرومند ادبی را پدید آورد که با توجّه به اهمیّت کانونی این برهه ی سرنوشت ساز در تاریخ فکری و فرهنگی این مملکت ، نقد و تحلیل جامع نگرانه و شناخت و بازکاوی دقیق و عمیق جریان های ادبی این دوره امری ضروری به نظر می رسد .

زیرا ادبیّات پاره ای جدا ناپذیر و در عین حال گسترده ترین عضو پیکره ی ادبیّات دفاع مقدّس است و تعلّل در بازشناسی این فرآیند هنری بر آمده از متن جنگ به فرصت سوزی ِ فرهنگیِ جبران ناپذیری مُنجر خواهد شد . زیرا :

شاید دیگر موقعیّتی برای همدلی و همزبانی با کسانی که در این واقعه آغشته به خون و باروت زیسته و در آن حال و هوای تپشناک و آتش آلود ، تنفّس کرده اند ، نیابیم .

با دور شدن روزافزون از این رُخداد بی نظیر ، آفت خاموشی و فراموشی ، باعث گم گشتگی بسیاری از عناصر گران قدر آن گردید و بی نصیبی کاهلانه ما از این موقعیّت گران بها ، دیر یا زود آسیب ها و لطمات خود را برملا می کند و ما را در محکمه ی وجدان تاریخی ، سیلی خور مذمّت های بحقّ               نسل های آینده ی این مرز و بوم گرداند .

جنگ ، دوزخ عواطف عالی انسانی ، نابودگر آرامش و آسودگی زندگی و مصرفگاه عظیم جان ها و مال هاست . شاید برای پرهیز از این تا بوی بزرگِ معرفت بشری است که در فرهنگ کشورها در بیشتر اوقات به جای این واژه از تعبیرِ دفاعِ مقدّس بهره جسته می شود با این همه گاهی انسان ها ناگزیر می شوند که بجنگند تا به آشتی و امنیّت دست یابند . در چنین شرایطی ادبیّات به عنوان قلمرو اصلی ارزش ها و اندیشه ها ، ضمن تقویت روح جمعی حماسه و ایثار به نمایش هنریِ التهاب ها ، تب و تابها ، و هیجانات شورانگیز ملّت ها در برهه های حسّاس و حیاتی نبرد که عموماً با مصائب و متاعب فراوانی همراه است می پردازد .

– ادبیّات جنگ عموماً و شعر جنگ خصوصاً در ذیل سه محور عمده ی فرم – محتوا و تکنیک مورد نقد وتحلیل ادبی قرار می گیرد1 .

الف از نظر فرم ، شکل و شیوه

جوهره و خمیره ی بسیاری از داستان های جنگ ، خاطرات رزمندگان ، ایثارگران و شهیدان است . برخی از نویسندگان و شعرا مصلوب همین خاطرات باقی ماندند و با نگاهی عینی و مستند ، نسبت به جنگ ، بدون شکار لحظه های ناب جنگ روایت های توضیحی و گزارشی را بر اسلوب هنری خاطرات ترجیح دادند و به جای ارائه ی تصویر هنرمندانه و پر طراوت از صحنه ها ، به عرضه مستقیم دیده ها و شنیده ها با چاشنی هیجان و شور و شعار بسنده کردند و همین روند سبب گردید که آثار این نوقلمان با وجود برخورداری از هر گونه صداقت و احساساتِ پاک و زلال برگذر زمان به بوته ی فراموشی سپرده شود . در حالی که آنان می توانستند با پرهیز از آسان طلبی و به کارگیری قلم سحر انگیز ، و رأی صورت مشهود و ملموس و جان و جوهری جاودانه در کالبد ماجراها بدمند و به ماندگاری و پایندگی آثار خود در ذهن و زبان آیندگان کمک شایانی بنمایند .

ب : الگوهای محدود تکرار شونده

در بسیاری از آثار و نوشته های جنگ ، شاهد ماجراهای تکراری با شیوه ای یکنواخت و کلیشه ای هستیم . محور این طرح های قالبی که ابتدای آن ها ورود به جبهه و انتهای آنها شهادت بود ، چیزی به جز تکرار جریان هم سان ، همنوایی با ارزش های تبلیغ شده و مسلّط بر فضای ذهنی زمانه و بی بهرگی از اصالت و خلاقیّت و فاقد ارج و اعتباری هنری ، چیز دیگری نبود امّا در میان این خاکستر تکرار و کلیشه تنها جرقّه های شعر آتشی هر چند اندک در دل های اهل عشق و شهادت بر جای می گذاشت که در جای خود به این نوع اشعار اشاره می کنیم .

ج : شتاب زدگی در خلق اثر و تن زدن از بازنویسی های مکرّر و بازبینی های دقیق

با توجّه به این که بسیاری از آثار ما در گرماگرم نبرد پر تلاطم جبهه ها ، شرایط تب خیز و شرر ریز جنگ شهرها ، آوارگی پر ادبار مردم جنگ زده یا با فاصله اندکی پس از فروکش کردن شعله ها و شراره های جنگ و قبل از التیام یافتگی دردها و داغ ها به وجود آمده اند ، به سبب بروز ظهورشان در اوضاع محیطی ویژه و حال و هوای خاص ، عمدتاً شتاب آلود ، شعاری ، احساساتی ، جا نیفتاده و پر از شاخ و برگ های زاید و اضافی هستند .

علاوه بر همه ی این عوامل در هم تنیده ، دست به کار شدن کسانی که موفّق به درک جنگ از فاصله ی نزدیک شده بودند و می خواستند در حرکتی رسالت آلود راوی امین تر و دقیق تر جریان جنگ باشند و تنها تعداد معدودی توانستند این رسالت مهم را ادا کنند و ماندگار بمانند .

د همسانی ، مشابهت ، اقتباس ، الگوبرداری

از آثار دیگران اشعار فراوانی با موضوع و درون مایه ی جنگ وجود دارد که از نظر اسکلت بندی و ساختمان ، فرم ، نوع نگارش ، ساختار گرایی ، جوهره ی شعر ، سایه ای از آثار دیگران است . که بی رونقی بازار نقد جدّی و عالمانه ، عدم برخورد قاطع با غاصبان حقوق معنوی و علل عدیده ی دیگری از آفت های زیانمند و ویرانگری است که این حوزه ی منزّه طلب و قداست آلود را نشانه رفته و رفع و دفع آنها نیازمند هشیاری اهل اندیشه ، شهامت منتقدان شجاع و بیداری متولّیان فرهنگی جامعه است .

ل- تسویه حساب های فکری و اعتقادی

تعامل نامطلوب نویسندگان و هنرمندانی که حقانیّت دفاع را پذیرفته و آن را با اشکال گوناگون در آثار خود بازتاب می دادند ، با روشن فکران دگراندیش ، مُنجر به تقابل غرض آلود فرهنگی در عرصه ی ادبیّات جنگ شد .

آنان با موضع گیری در برابر نویسندگانی که با نیّت عقیدتی و تعهّدات اجتماعی – سیاسی به خلق آثاری هدفمند با استفاده از امکانات دولتی دست می زدند با رویکردی پوچ گرایانه و نگرشی آکنده از مسخ شدگی در نوشته های خود به تصویر نسلی می پرداختند که با سردرگمی و آرمان باختگی و احساس هیچ انگاری به گذران اجباری و ناخرسندانه ی روزگار تن داده اند و غرض ورزیهای تعصّب آلود ، چهره هنر حقیقت نما را مخدوش و نازیبا می گرداند .

و بالاخره می توان برخی از عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثّر در بروز این عوارض ادبی – هنری و             دگردیسی های روحی و فکری اهل قلم را این گونه شمرد :

کمرنگ شدن و گاه حتّی واژگون شدن ارزش های دوره جنگ تحت تأثیر القائات روشن فکر نماهای مغرض داخلی و حرکات شیطنت آمیز خارجی ، سیاست پُر نَوسان چندگانه و سلیقه ای حاکمیّت باتوجه به روی کارآمدن دوره ای ، جناح های مختلف فکری و سیاسی در برخورد با مسائل گوناگون مرتبط با جنگ سلطه رسانه هایی همچون رادیو ، تلویزیون ، سینما ، رایانه ، ماهواره ، نشریّات رنگارنگ و بی شمار ، بیماری جریان نقد ، کسادی بازار کتاب و بی رونقی مطالعه ی آثار جنگ بر اثر برآورده نشدن توقّعات منطقی و بحقّ خوانندگان ، در تولید آثار شایسته و برازنده ، گذشته گرایی نویسندگان برای گریز از تارهای پیدا و پنهان سانسور به سبب وجود حساسیّت ها و سخت گیری های گاه و بی گاه دستگاههای نظارتیِ چاپ و نشر نسبت به آثار مربوط به جنگ و پیامدهای آن و دهها علل آشکار و نهان دیگر کار را به این جا رسانده است که بسیاری از اوقات ، دیگر « زبانِ مهر و خداوندی خرد / پیوندگار گفتن و شنفتن نمی شود »

اکنون پس از مقدّمه چینی درباره ی ادبیّات جنگ چه بهتر است که حاشیه ها را رها کرده و به اصل بپردازیم از شاعری بنویسیم که نه الگوهای محدود و تکرار شونده داشت و نه در خلق اثر شتاب زدگی به خرج داد و نه از کسی اقتباس و الگو برداری کرد و نه تقلیدی بین آثار او و دیگران دیده نمی شود بلکه به نوعی صاحب سبک است ، او حتی در فکر تسویه حساب های فکری و اعتقادی نبود زیرا او خود فکر و اعتقاد بود ، اعتقاد به رهایی و آزادگی او ارزش های دوران جنگ را نه تنها کمرنگ نکرد بلکه بسامد این ارزش ها را حتی کنون پس از 30 سال می توان در لابلای تار و پود ریشه ها پیدا کرد .

ریشه هایی که هنوز اصالت چند ساله ی خود را در دوران جنگ و پس از آن حفظ کرده اند . حتّی سیاست های پر نَوسان نیز نتوانست روح بلند او را تسخیر نماید و هیچ رسانه ای نتوانست او را در قالب و قافیه بکشاند و طرحی نو از افکار حزب گرایانه برای او بریزد .

او در دهه ی 60 آن جا که تنهاموشک و خمپاره و صدای گوش خراش آنها بود در بالای بلندی همه را به دفاع دعوت می نمود گویی این شعرخود خلاصه ی زندگی فکری شاعر است .

او با سرودن یک شعر بلند که اسفند ماه 1359 برای جنگ و شهرش دزفول سرود برای همیشه در ذهن مخاطبان و شاعران خواهد ماند .

می خواستم / شعری برای جنگ بنویسم

دیدم ، نمی شود ،

دیگر قلم زبان دلم نیست

گفتم : باید زمین گذاشت قلم ها را

دیگر سلاح سرد سخن

کارساز نیست

باید سلاح تیزتری برداشت

باید برای جنگ

از لوله ی تفنگ خواند

با واژه ی فشنگ

می خواستم

شعری برای جنگ بگویم

شعری برای شهر خودم – دزفول –

دیدم که لفظ ناخوش موشک را

باید به کار برد

امّا موشک

زیبایی کلام مرا می کاست ( مجموعه تنفّس صبح )

در این اثر بلند ، قیصر قلم را کارساز نمی داند و می خواهد با واژه ی فشنگ سخن بگوید ، اگر چه شاعر توان کشتن ندارد امّا واژگان او کاری می کنند که تاب ایستادن برای دیگران میسّر شود .

در واقع در چنین شرایطی شاعران احیاگر آرمان ها و ارزش های والای انسانی هستند ، ارزش هایی که انسان ها را به سمت هدفشان ترغیب می کند .

او در آینه ی اشعارش عینیّت را به تصویر می کشد او فرزند جنگ است و به عینه می بیند که تمام شهر پر از فریاد و فغان است و آتش و دود در فضای بی پروا به خَنیاگری می پردازد و همراه با عروسکهای بی سر و کودکان بی دست . و اینگونه سوزناک می سراید و آلام را می نگارد و همراه با خانواده های داغدار داغ دل خویش را با زخمه ای می نوازد نه یک بار بلکه چندین بار :

موسیقی شهر بانگ « رودارود » است

خنیاگری آتش و رقص و دود است

برخاک خرابه ها ، بخوان قصّه ی جنگ

از چشم عروسکی که خون آلود است

آری او مدّتها بلکه سال ها زادگاه و سرزمین مادری اش را همراه با وضعیّت خطر ، آژیر قرمز دیده بود و با آن ها نفس می کشید . با این همه گویی هنوز غبار آن سال های نه چندان دور بر چهره شاعر تازه مانده است .

جنگ را می توان در اشعار روزگار جوانی اش به دیده ی ذهن دید و پریشان شد و بارید او که در سال 1338 متولّد شده و تا سال 1357 در همان منطقه به تحصیل پرداخت – او در شعرهای دوران جنگش از نوادر ادبیات جنگ و پایداری آن سالهاست .

او خودش در پاسخ به این سؤال که قضاوت شما در مورد شعر دفاع مقدّس از ابتدا تا کنون چیست ؟           می گوید قضاوت به ویژه برای ادبیات و هنر دوره های خاص بسیار دشوار است . منظور از دوره های خاص دوره هایی مانند مشروطیت ، انقلاب جنگ و دفاع مقدّس است . که گویی شعر و ادبیّات در این دوره ها وظیفه ، کارکرد و رسالت در نتیجه تعریف دیگری پیدا می کند .

بنابراین اگر بخواهیم با همان معیارهای آرمانی و همیشگی دوره های دیگر به سراغ این دوره ها برویم چه بسا که دست خالی برگردیم و گمان کنیم که خبری از هنر و ادبیّات نبوده است .

در حالی که در بررسی چنین دوره هایی بهتر است که به جای نقد ایده آل به نقد رئال بیشتر بپردازیم یعنی واقع گرایانه تر نگاه کنیم نه صرفاً آرمانی و ایده آل .

– او در اوّلین مجموعه ی شعرش ( تنفّس صبح ) که در سال 1363 چاپ و منتشر شد نگاهی عمیق و واقع بین دارد . مضامین شعرهایش به فضای دهه ی 60 نزدیکند و بعضی از آنها به یاد بزرگانی مانند امام خمینی ، دکتر شریعتی ، مرحوم طالقانی و خانواده ی شهدا سروده شده اند .

در شعر زیر با عنوان خلاصه ی خوبیها امام خمینی (رحمه الله علیه ) را به گونه ای زیبا به تصویر کشیده است .

لبخند تو خلاصه ی خوبیهاست

لختی بخند ، خنده ی گل زیباست

پیشانیّت تنفّس یک صبح است

صبحی که انتهای شب یلداست

در چشمت از حضور کبوترها

هر لحظه مثل صحن حرم ، غوغاست

رنگین کمان عشق اهورایی

از پشت شیشه ی دل تو پیداست

فریاد تو تلاطم یک طوفان

آرامشت تلاوت یک دریاست

با ما بدون فاصله صحبت کن

ای آن که ارتفاع تو دور از ماست .

قیصر در این زمان همچون دیگر شاعران نسل انقلاب به قصد بر انداختن هنر موجود به هنر روی           می آورد .

زبان برای او ابزاری بیش نیست . امّا این ابزار در نهایت ، تاب تغییر جهان را نداشت در نزاع ( شعر و جنگ ) قیصر قصد آن داشت که جنگ را برگزیند امّا با وجود آنکه با صراحت و صداقت می سراید امّا در نهایت آن جنگ و تفنگ است که مغلوب شعر و شاعر می شود .

و در سه دهه ی بعد باز در آخرین کتاب او « دستور زبان عشق » دو شعر دیگر درباره ی جنگ از او         می خوانیم که نشان می دهد اگر شاعران نمی توانند جهان را تغییر دهند ، جهان می تواند شاعران را تغییر  دهد :

شهیدی که بر خاک می خفت

چنین در دلش گفت

« اگر فتح این است

که دشمن شکست

چرا همچنان

دشمنی هست ؟ !

قیصر حتّی 30 سال پیش هم نزاع شعر و جنگ را فهمیده بود :

موشک

زیبایی کلام مرا می کاست

گفتم که بیت ناقص شعرم

از خانه های شهر که بهتر نیست

بگذار شعر من

چون خانه های خاکی مردم

خرد و خراب باشد و خون آلود

قیصر در آن دوران ، در آن دهه ی پر از خاک و خون ، همچون دیگر هم نوعان خویش از ناهمراهی روشن فکران ایرانی با مردمان دل چرکین است .

خفّاش های وحشی دشمن

حتّی زنور روزنه بیزارند

باید تمام پنجره ها را

با پرده های کور بپوشانیم

اینجا

دیوار هم

دیگر پشت و پناه کسی نیست

حتّی

هیچ اعتماد نیست

شاید ستاره های ثابت و سیّار

شبگردهای دشمنی ها باشند

امّا مردم ایران تنها امید و چشم و چراغ دل شاعر بودند و او در اوج بدبینی به روشنفکران، عاشق مردمان بود و با آنها هم دردی می کرد .

امّا :

من از درون سینه خبر دارم

من از درون سینه ی مادر

از برق چشم خیس برادر

اخبار دیگری به تو می گویم :

…………….

این شانه های گرد گرفته

چه ساده و صبور

وقت وقوع فاجعه می لرزند

هر چند

شکسته ز انوان و کمرهاشان

استاده اند فاتح و مغرور

بی هیچ خان و مان

قیصر با همین بد بینی ها و خوش بینی ها ( در شعری برای جنگ ) گفت نه برای اینکه شاعر شود بلکه شهید شود .

انتهای شعر :

تا بانگ رود رود نخشکیده است

باید شهید شد

باید شهید شد

امّا قیصر شهید نشد ، شاعر شد تا در پایان دهه ی 60 خلاقیّت های دیگر خویش را در منّصه ی ظهور بگذارد .

او در دهه ی اوّل اشعارش با تمام وجود باور بود ، باور داشت ، و با باور می نوشت ، باور او جنگ بود ، اشعار او حاکی از اعتماد و یقین بود . اعتماد به صداقت ها ، درستی ها ، مردمان ، و عشق واقعی .

در این دهه آرمان و هدف او انقلاب بود ، معیار و سنجش او ایثار بود . آری او شاعر یقین بود و یقین ریشه ی جنگ بود . تنها کسی می تواند بجنگد که یقین داشته باشد عین حق است .

نقد و بررسی‌ها

هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.

اولین کسی باشید که دیدگاهی می نویسد “زندگینامه دکتر قیصر امین پور و تحوّلات اجتماعی در سه دهه ی شعر او”

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

  • ابتدا محصولات مورد علاقه خود را به سبد خرید اضافه نمایید.
  • سپس روی آیکون سبد خرید کلیک کنید.
  • محصولات داخل سبد خرید و مجموع مبلغ قابل پرداخت در صفحه تسویه حساب به شما نمایش داده می شوند.
  • فرم تسویه حساب را تکمیل کرده و روش پرداخت خود را انتخاب نمایید.
  • می توانید با استفاده از درگاه های پرداخت آنلاین خرید خود را تکمیل نمایید.
  • پس از تکمیل خرید می توانید به فایل های محصول دسترسی داشته باشید.
  • در صورت داشتن حساب کاربری می توانید سوابق خرید خود را در پنل کاربری خود مشاهده نمایید.
تماس با پشتیبانی